Kwartaalbladen » 1969 (jaargang 10) » No. 2 » pagina 14-16
COMMANDEUR
De naam Commandeur, soms ook als Kommandeur geschreven, komt in onze
omgeving zeer veel en zeer verspreid voor. Mogelijk behoren ze allen tot
één familie, maar dit is - en het geldt voor vrijwel alle veel
voorkomende families in deze streek - vrijwel niet na te gaan. Uit de
voor de amateur bereikbare bronnen, in hoofdzaak de Burgerlijke Stand en
de doop-, trouw- en begraafboeken, vinden wij steeds families die wel
dezelfde naam dragen, maar waarvan de onderlinge verwantschap niet is
aan te tonen.
Het is zelfs aannemelijk dat er meerdere families bestaan die niet
verwant zijn en toch dezelfde naam dragen. Immers de naam werd vooral
ontleend aan het bedrijf of beroep en daarnaast aan de woonplaats. Omdat
op het platteland vrijwel uitsluitend de boerderij (= melkveehouderij)
werd beoefend, zijn vele namen daaraan ontleend behalve de
dienstverlenende beroepen als de timmerman en dergelijke en nog enkele
meer. Door deze eenzijdigheid kregen geheel schillende mensen dezelfde
naam, ook bij hen die vernoemd zijn naar de plaats waar zij woonden of
vandaan kwamen, komt hetzelfde voor.
De naam Commandeur zal vermoedelijk ontleend zijn aan de scheepvaart. Al
in de 16e en vooral in de 17e eeuw vond men in de dorpen in de
zomermaanden vele zeevarenden; enkelen bleven bij deze tijdelijke
werkzaamheden en sommigen brachten het tot "commandeur" op
een schip. Het gehele onderwijs was vooral op deze scheepvaart-beroepen
gericht!
Na deze inleiding menen wij goed te doen door iets te herhalen uit de
bundel van het Historisch Genootschap Oud West Friesland nummer IX van
-1935 waarin op blz. 177 een bijdrage voorkomt van S. de Jong. Op 23
juli 1934 herdacht men het bijzondere feit dat de Wognum-leden van de
familie Commandeur aldaar gedurende 100 jaar het ambt van burgemeester
hadden uitgeoefend. Vermoedelijk was De jong een redakteur van de
Enkhuizer Courant welke in die tijd ten plattelande in de wijde omtrek
werd gelezen.
De bijdrage in de Bundel is toegelicht met afbeeldingen van de vier
opeenvolgende burgemeesters, die intussen reeds geruime tijd gevolgd
zijn door een vijfde generatie Commandeur, welke thans in Wognum het
burgemeestersambt uitoefent.
De Commandeurs behoorden tot een oude Wognumrner familie. Het waren
veehouders en daarnaast bekleedden ze allerlei funkties, die in Wognum
voorkwamen. Zo was Klaas Commandeur, gehuwd met Trijntje Potter, reeds
in 1813 adjunkt-Maire; hij was de vader van de tweede, hieronder
behandelde, burgemeesters.
De eerste was Jan Tamiszoon Commandeur, te Wognum geboren omstreeks 1789
en daar overleden op 85-jarige leeftijd in 1864. Hij was de opvolger van
de eerste burgemeester, Klaas Raat, die eerst gemeentesekretaris was en
na het overlijden van zijn voorganger Claas Pereboom tot schout van
Wognum werd benoemd in 1817. Gedurende de laatste levensjaren werd
schout Klaas Raat reeds bijgestaan door de sekretaris Jan Tamiszoon
Commandeur. Spoedig na zijn overlijden werd hij op 23 juli 1834 benoemd,
nu niet met de verouderde naam van "schout", maar als
burgemeester. Uit zijn eerste huwelijk met Aafje Klaasdochter Wognum,
uit het bekende geslacht Wognurn aldaar, had hij zes kinderen. Na haar
overlijden hertrouwde hij met Maartje Bleeker, de weduwe van een verre
verwant, Sijfert Commandeur. Uit zijn tweede huwelijk zijn hem nog drie
kinderen geboren.
Enkele jaren voor hij overleed, op 25-9-1864, 80 jaar oud, was hij als
burgemeester opgevolgd door zijn neef, de aangetrouwde zoon van zijn
zuster, Arien Klaasz. Commandeur, gewoonlijk Arie genoemd. Van 28-7-1861
tot 14-6-1887 is Arie Commandeur burgemeester geweest, maar naast zijn
burgemeesterschap bekleedde hij nog vele andere funkties. Naast zijn
boerderij beheerde hij nog enkele boerderijen, had hij meerdere
bestuursfunkties op waterstaatkundig gebied en dan was hij nog aannemer
van vrij belangrijke dok- en sluiswerken. Een zeer bedrijvig en krachtig
man dus.
Van zijn 10 kinderen zijn er meerdere jong overleden, maar zijn vierde,
Nicolaas Adriaan, te Wognum geboren op 9-2-1844 en in 1866 gehuwd met
zijn verwante Cornelia Commandeur, volgde hem in 1887 op. Nog vier jaar
heeft Ariën te Wognum geleefd.
De derde Commandeur, die burgemeester van Wognum werd, was Nicolaas
Adriaan; hij noemde zich zelf Klaas en was als zodanig algemeen bekend.
Ook deze had de gewenste energie om, evenals zijn vader, krachtig mee te
werken aan de ontwikkeling van Wognum en omgeving. Zo werd de modderweg
door Wognum bestraat en mede door zijn toedoen werd de spoorlijn
Hoorn-Medemblik tot stand gebracht, weldra bekend als het
Medemblikkertje. Later werd deze gevolgd door de lijn naar Schagen,
welke bij Wognum afboog; na de opheffing is deze spoorlijn gebruikt voor
de aanleg van de belangrijke autoweg.
Evenals bij vorige Commandeurs hielp zijn zoon Jan, te Wognum geboren op
17-12-1880, hem als ambtenaar ter sekretarie. Deze heeft Wognum als
burgemeester gediend van 1921 tot 1944. Zijn vader, Klaas, is op
82-jarige leeftijd te Wognum overleden op 25-12-1926. Klaas was gehuwd
met Neeltje (officieel Cornelia) Commandeur, een verre verwante van hem;
Neeltje was de dochter van Klaas Commandeur en, in een tweede huwelijk,
gehuwd met Grietje Peereboom. De vader van Grietje, Klaas Peereboom, was
de eerste echte burgemeester van Wognum van 1811 tot 1817; hij was
Hervormd zodat ook in die tijd reeds gemengde huwelijken voorkwamen. Dat
de verhoudingen onderling zeer goed waren, blijkt wel daaruit dat zijn
dochter trouwde met een Commandeur en dat hij opgevolgd werd door de
katholieke sekretaris Klaas Raat.
Nicolaas Adriaan, genoemd Klaas Commandeur, de derde in de rij, werd dus
in 1921 opgevolgd door zijn zoon Jan. Gehuwd met Wilhelmina Schaper
heeft deze de moeilijke oorlogstijd nog net meegemaakt.
Zijn zoon Petrus Josephus, zich noemende Piet Commandeur, volgde hem op
in 1945 en is thans nog steeds burgemeester van Wognum. Gedurende de
laatste 50 jaar is de samenvoeging van de vele kleine gemeenten in onze
omgeving zeer urgent geworden en hoewel er thans minder bezwaren zijn
dan kort voor de laatste wereldoorlog, hebben de burgemeesters er toch
veel mee te maken. Naast de grote financiële zorgen zal deze zaak ook
burgemeester Commandeur van Wognum voortdurend bezig houden.
© 1954-2024 |
Westfriese Families |
E-mail |
Sitemap
"Die zijn voorgeslacht niet eert, is zijn eigen naam niet weerd."
