Kwartaalbladen » 1975 (jaargang 16) » No. 4 » pagina 56-57

"Een skip van bailèg"

De uitdrukking stamt nog uit "de goeie tijd". Veel Westfriese boeren hadden toen deel in een schip. Soms was dat 1/8, 1/16, 1/32, 1/64, zelfs soms een nog kleiner deel! Keerde de schipper met rijke lading terug, dan was er zoete winst, maar was hij "gebleven met schip en goet", dan werd het een "schip van bijleg".

De uitdrukking werd ook op een andere manier toegepast. Niet alleen met scheepvaart werd geld geld gewonnen of verloren. Ook de ontginning van nieuwe polders was riskant. Ongeveer honderd jaar geleden hebben verscheiden Westfriese boeren dat ook ervaren. De landbouw breidde zich toen in Westfriesland uit maar ook de gezinnen. Voorheen was bijna alles veeteelt. Met meer mensen op dezelfde grond wordt het dan kiezen of delen: de bedrijven kleiner maken of emigreren. Nu was emigratie naar Amerika nog niet zo in trek, ook vanwege het grote risico. Dat was een noodsprong!

Daarom richtte men de blik op het binnenland, waar ook nog mogelijkheden waren. Hier en daar werd nog nieuw land ingepolderd. De grote Haarlemmermeer was in 1855 al droog, verkaveld en verdeeld. Een enkeling was daarheen getrokken. Maar in "de ronde venen" bij Weesp was nog wel plaats.
In 1865 waren daarvoor reeds plannen gemaakt en in kaart gebracht. In 1870 werd er met het werk begonnen, in 1874 was de polder verkaveld en in 1876 werden de eerste stukken uitgegeven. "Verkaveling" is nu een helder begrip. Veel Westfriezen trokken toen naar de ronde venen. Uiteraard weten we natuurlijk het meeste over de Andijkers. Een duik in het bevolkingsregister leverde veel namen en datums op. De ruimte ontbreekt ons om allen te noemen, maar uit de bevolkingsregisters blijkt, dat de Andijkers er vroeg bij waren!.
1877 en 1878 waren de voornaamste emigratiejaren, later druppelde het ook nog wat na, maar toen was de meeste grond ook wel verpacht. Het zal toendertijd wel een hele opschudding gegeven hebben: zoveel gezinnen opeens weg. In 1877 negen en in 1878 zes!
Hier zijn de namen en de data:

1-6-1877		Pieter Groot Nz. en Geertje Sluys Jbd. naar Vreeland.
1-6-1877		Cornelis Groot en Pietertje Sluys Jbd. naar Vreeland. (Zij waren broers en zwagers, zusters en schoonzusters).
30-3-1877		Neeltje Rol (trouwde later Teunis van den Braber, wedn.) naar Mijdrecht.
25-3-1877		Nanne Dol, verwer en Trijntje Helmsing naar Mijdrecht.
8-4-1877		Dirk Pik en Grietje Groot naar Baambrugge.
9-4-1877		Jan Krul Pz. en Trijntje Koolhaas naar Weespercarspel.
28-4-1877		Cornelis Koolhaas, timmerman en IJtje Dijkman naar Weespercarspel.
28-4-1877 3-5-1877		Jan Koolhaas Cz. en Trijntje Groot Sd. naar Weespercarspel. Gerrit Mantel Kz. en Maartje Koolhaas naar Mijdrecht. (1886 naar Sioux, U.S.A.)
1878 1878 26-1-1878 26-1-1878 26-1-1878 30-1-1878 27-2-1880 27-2-1880 21-2-1881 10-3-1882		Pieter Kooiman Pz. en Trijntje Groot Jbd. naar Nigtevecht. Cornelis Buisman en Geertje Singer Wd. naar Nigtevecht. Dirk Groot Cz. en Aafje Groot Ds. naar Weespercarspel. Pieter Brouwer Cz. en Maartje Groot Sd. naar Weespercarspel. Willem Groot Jbz. en Reinoutje Groot Jbd. naar Baambrugge. Teunis Krul en Dochter Grietje naar Mijdrecht. Jan Boeyer en Jeske Bijl naar Mijdrecht. Jan Bijl en Maartje de Vries naar Mijdrecht. Willem Kort en Neeltje Dol naar Weesp. Cornelis Groot en Dieuwertje de Boer naar Weespercarspel.

In latere jaren zijn er nog enkele vertrokken, meest arbeiders, maar toen was het al fout! De ronde venen was een mislukking!
Dat was feitelijk de schuld van de ontginners, niet van de pachtboeren.
Om maar zo gauw zoveel mogelijk land te winnen, waren er grove fouten gemaakt. Zo was de dijk gewoon op het veen gelegd, zonder dit eerst uit te baggeren. Daardoor was de dijk lek en hadden de boeren veel last van kwelwater en drassige grond. Bovendien was de waterberging veel te klein, de sloten te smal en te ondiep. En ook was de bemaling onvoldoende. Pas in 1883 werd dit verbeterd, maar toen waren er al pachters weggetrokken.

Tussen 1870 en 1884 trokken 38 landbouwers "Groot-Mijdrecht" binnen, in 1890 waren er nog 15 over! Ook de Andijkers waren voor 1890 weer op het oude nest teruggekeerd, behoudens een enkele: Gerrit Mantel trok naar Amerika en Dirk Groot naar Zuid-Afrika..... Van de 63 Westfriese gezinnen waren er in 1890 nog 22 over, 11 landarbeiders keerden terug naar West-Friesland.

In 1890 werden veel boerderijen bij executie verkocht, maar brachten bijna niets op, ook vanwege de achterstallige lasten. In 1895 werd een boederij van 35 H.A. verkocht voor 2 guldens, een andere van 30 H.A. voor zegge 1 gulden en een boerderij van 80 H.A. was onverkoopbaar! In 1892 was de hele onderneming "in staat van onvermogen".....
"Het is niet te verwonderen, dat deze episode nog steeds met een zekere huivering bij velen herdacht wordt", schreef Ir. C. Koeman in "Westfriese families" van januari 1964. Inderdaad een "skip van baileg".

Wie over "de ronde venen" meer wil weten, leze het proefschrift van Dr. F.H. de Bruyne dat in 1939 uitgegeven is.

Piet Kistemaker, Andijk, 1975

= 2022 (63e jg.) #
= 2021 (62e jg.) #
= 2020 (61e jg.) #
= 2019 (60e jg.)
= 2018 (59e jg.)
= 2017 (58e jg.)
= 2016 (57e jg.)
= 2015 (56e jg.)
= 2014 (55e jg.)
= 2013 (54e jg.)
= 2012 (53e jg.)
= 2011 (52e jg.)
= 2010 (51e jg.)
= 2009 (50e jg.)
= 2008 (49e jg.)
= 2007 (48e jg.)
= 2006 (47e jg.) #
= 2005 (46e jg.)
= 2004 (45e jg.)
= 2003 (44e jg.)
= 2002 (43e jg.) #
= 2001 (42e jg.)
= 2000 (41e jg.) #
= 1999 (40e jg.) #
= 1998 (39e jg.) #
= 1997 (38e jg.)
= 1996 (37e jg.) #
= 1995 (36e jg.) #
= 1994 (35e jg.) #
= 1993 (34e jg.)
= 1992 (33e jg.)
= 1991 (32e jg.) #
= 1990 (31e jg.)
= 1989 (30e jg.) #
= 1988 (29e jg.)
= 1987 (28e jg.)
= 1986 (27e jg.)
= 1985 (26e jg.) #
= 1984 (25e jg.) #
= 1983 (24e jg.) #
= 1982 (23e jg.) #
= 1981 (22e jg.) #
= 1980 (21e jg.) #
= 1979 (20e jg.) #
= 1978 (19e jg.) #
= 1977 (18e jg.) #
= 1976 (17e jg.) #
= 1975 (16e jg.) #
= 1974 (15e jg.) #
= 1973 (14e jg.) #
= 1972 (13e jg.) #
= 1971 (12e jg.) #
= 1970 (11e jg.) #
= 1969 (10e jg.) #
= 1968 (9e jg.) #
= 1967 (8e jg.) ##
= 1954-1966 (1e-7e jg.) ##